Sau nhiều lần đe dọa, cuối cùng, hôm 11/02/2019, chính quyền của tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã chính thức thông báo hủy bỏ Thỏa thuận Thăm viếng Quân sự (VFA) với Hoa Kỳ.
Người phát ngôn của tổng thống Philip- pines, ông Salvador Panelo, giải thích, tổng thống Duterte quyết định hủy bỏ Thỏa thuận Thăm viếng Quân sự với Mỹ để cho phép Philippines độc lập hơn trong quan hệ với các quốc gia khác và “tổng thống sẽ không xem xét bất cứ đề xuất nào đến từ chính phủ Mỹ nhằm cứu vãn VFA».
Điều gì sẽ xảy ra tại biển Đông?
Hơn ai hết, tổng thống Duterte hiểu rõ rằng, một khi Hiệp định VFA bị hủy bỏ, Philippines lại là bên chịu thiệt hại nhiều hơn. Chính ngoại trưởng nước này Te- odoro Locsin mới đây cũng đã cảnh báo, động thái này có thể chấm dứt khoản viện trợ an ninh trị giá 550 triệu USD cùng các hoạt động hỗ trợ huấn luyện và tình báo của Mỹ với Philippines. Đó là chưa kể, quan hệ kinh tế giữa hai bên cũng có nguy cơ trở nên lạnh nhạt.
Đồng thời, phía Mỹ cũng có thể tìm cách sửa đổi, thậm chí hủy bỏ nhiều thỏa thuận quân sự song phương, bao gồm Hiệp ước Phòng thủ Chung hay Thỏa thuận Tăng cường hợp tác Quốc phòng cũng như ngừng các hoạt động tập trận, huấn luyện chung với quân đội Philippines.
Nhiều quan chức Philippines cũng cảnh báo, việc từ bỏ một thỏa thuận an ninh quan trọng hàng đầu với Mỹ sẽ làm suy yếu an ninh của đất nước, cũng như khó ngăn chặn các hành động gây hấn ở Biển Đông – vùng biển vốn đang có tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc.
Theo nhận định của trang tin The Diplo- mat, việc hủy thỏa thuận VFA sẽ đưa mối quan hệ đồng minh Mỹ-Philippines trở lại trạng thái của đầu thập kỷ 1990. Đó là một mối liên minh không có sự hiện diện của quân sự của Mỹ. Nhật báo Philip- pines, Manila Times, mới đây bình luận : « Chúng ta hãy nhớ rằng sau khi đóng cửa căn cứ quân sự Mỹ Clarck và căn cứ trong vịnh Subic năm 1992, Trung Quốc đã bắt đầu dòm ngó các dải đá ngầm ngoài khơi đảo Palawan, đó là nơi mà quân đội Phil- ippines và Mỹ vẫn dùng làm nơi diễn tập chung. Quân đội của chúng ta quá yếu để ngăn chặn sự xâm nhập của Trung Quốc vào các dải đá ngầm đó ».
Đề cập đến quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Philippines, các chuyên gia quân sự và hàng hải ở Philippines đều có chung nhận định, Trung Quốc là quốc gia được hưởng lợi nhất khi mối quan hệ Mỹ-Phi đổ vỡ. Tại Philippines, giới quan sát đều nhận thấy thỏa thuận VFA với Hoa Kỳ đã từng có tác dụng ngăn chặn Trung Quốc gia tăng xây dựng các công trình quân sự hóa các bãi cạn ở vùng Biển Tây Philippines từ năm 2016.
Philippines để mất VFA, Trung Quốc sẽ có cơ hội trở lại với những toan tính của họ từ lâu về các bãi cạn của Philippines. Trong phiên điều trần của Thượng viện Philip- pines tuần trước, ông Locsin cảnh báo rằng việc bãi bỏ thỏa thuận an ninh với Wash- ington sẽ làm suy yếu an ninh của Philip- pines và thúc đẩy sự gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông đang tranh chấp.
Sự hiện diện của quân đội Mỹ trong tuyến đường thủy chiến lược này đã được coi là một đối trọng quan trọng với Trung Quốc, nước đã tuyên bố chủ quyền một cách phi pháp gần như toàn bộ vùng Biển Đông.
Còn nguyên nhân sâu xa khác?
Không phải cho đến bây giờ mối quan hệ giữa philippines và Hoa Kỳ mới căng thẳng, ngay từ khi Rodrigo Duterte bắt đầu cầm quyền thì ông đã thể hiện thái độ hằn học và nhiều lần chỉ trích Hoa Kỳ. Thậm chí, sau bao nhiêu nỗ lực của chính phủ tiền nhiệm và nhân dân Philippines mới có được phán quyết của tòa án quốc tế phủ nhận cái ‘lưỡi bò’ tự vẽ của Trung Quốc đề dành quyền sở hữu 80% diện tích biển đông trong đó có cả một phần lãnh hải của Philippines. Thế nhưng, Rodrigo Duterte thẳng thừng tuyên bố đó chỉ là “tờ giấy’, và Rodrigo Duterte đã không ngần ngại thể hiện sự ủng hộ đối với Trung Quốc.
Cụ thể, trong một diễn đàn doanh nghiệp Philippines – Trung Quốc ngày 19-2 – 2018 tại Manila.
Rodrigo Duterte thậm chí còn cho rằng các thực thể nhân tạo bất hợp pháp do Trung Quốc xây trên Biển Đông là sự phòng thủ trước nước Mỹ, không phải là bàn đạp để tấn công các quốc gia châu Á khác, bao gồm Philippines.
Vài ngày trước đó, có thông tin nói Trung Quốc đang muốn đặt tên bằng tiếng Trung cho nhiều khu vực ở Benham Rise sau khi khảo sát.
Duterte bông đùa rằng “Mấy cái này chỉ là xác định vị trí. Trung Quốc tất nhiên có thể ghi như vậy bằng tiếng Trung. Nếu quý vị muốn, quý vị có thể biến chúng tôi thành một tỉnh cũng được, giống như Phúc Kiến. Tỉnh Philippines, Cộng hòa nhân dân Trung Hoa”.
Chưa dừng ở đó, trong diễn tiến mới nhất vào ngày 20/1/2020, ngoài việc chiều ý Bắc Kinh trên vấn đề Biển Đông, mới đây ông đã bất chấp phản đối của giới quân sự Phil- ippines, cho một công ty Nhà nước Trung Quốc tham gia đề án xây dựng một sân bay quốc tế mới gần Manila, nằm sát các cơ sở quân sự trọng yếu của Philippines.
Trong bài phân tích đăng trên trang mạng báo Asia Times tại Hồng Kông ngày 14/01/2020, chuyên gia Philippines Rich- ard Javad Heydarian đã phê phán quyết định của ông Duterte, cho rằng việc tổng thống Philippines đang cấp tốc bật đèn xanh cho các đề án được Trung Quốc hậu thuẫn có nguy cơ để lại những hậu quả lâu dài nghiêm trọng cho quốc gia này. Vấn đề đặt ra ở đây là tiến trình đấu thấu xây dựng sân bay mới đó rất mờ ám, và liên doanh trúng thầu là đơn vị duy nhất tham gia đầu thầu.
Mặt khác, CCCC là một doanh nghiệp từng bị Ngân Hàng Thế Giới đưa vào danh sách đen trong khoảng thời gian từ 2011-2017, và nhất là đã từng tham gia vào các hoạt động bồi đắp đảo nhân tạo mà Bắc Kinh đã cho tiến hành tại vùng Trường Sa, trong đó có Đá Vành Khăn mà Trung Quốc đã cướp từ tay Philippines vào năm 1995.
Thay lời kết
Xin mượn nhận định của Phó Tổng thống Philippines Leni Robredo về tương lai Philippines.
“Tôi hiểu tại sao chính quyền mới của chúng ta ngày càng thân thiết hơn với Trung Quốc, nhưng tôi cho rằng cần có một đường lối rõ ràng khi đề cập tới việc bảo vệ lãnh thổ và chủ quyền của chúng ta”, bà nói với Haslinda Amin của hãng tin Bloomberg ở Manila. “Tổng thống đã đưa ra rất nhiều tuyên bố mang lại cảm giác chúng ta đang phục tùng những gì Trung Quốc muốn”.
“Công chúng đang lo sợ”, bà nói, “một ngày nào đó chúng ta có thể thức dậy và nhiều phần lãnh thổ của chúng ta không còn là của chúng ta nữa” !
Minh Khoa Tổng hợp
